Nie tylko otyli mają swoje kłopoty. Współczesna cywilizacja sprzyja osiąganiu nadmiernej wagi ciała. Zwłaszcza wśród dorosłych — szczególnie w warunkach życia w mieście. Niemniej człowieka dotkniętego chudością nie interesują uogólnienia. On ze swoją chudością chce walczyć. Zazdrośnie spogląda na grubasów nieświadom ich trosk i kompleksów.
Postaramy się zatem dopomóc niektórym przynajmniej spośród chudeuszy, pragnących zmienić proporcje swojego ciała. Sprawa zresztą nie jest prosta. Zanim przejdziemy do rad, postarajmy się usystematyzować ,,chudzielców”.
Dziesięcioprocentowy niedobór wagi ciała nie zasługuje jeszcze na miano anomalii. Niedobory w granicach około 15% to już wychudzenie — powyżej 15% uznać trzeba za rezultat wyniszczenia organizmu. Aż 40 zróżnicowanych składników pokarmowych wpływa na prawidłową wagę człowieka. Jedynie długotrwałe i jaskrawe naruszenie zasad prawidłowego żywienia może człowieka w pełni zdrowego doprowadzić do stanu trwałej chudości. Przyczyn wychudzenia i wyniszczenia organizmu należy szukać w schorzeniach i nieprawidłowościach funkcjonowania ustroju. Jest rzeczą oczywistą, że w tych ostatnich przypadkach nigdy nie można się obyć bez leczenia przyczynowego.
Niemniej specyficzna dieta sprzyjająca podniesieniu wagi ciała, tzw. „tucząca”, może i powinna być pomocna zarówno przy uzupełnieniu niedoborów wagi ludzi zdrowych, jak w leczeniu wychudzonych i wyniszczonych chorobami.
Chorzy wychudzeni cierpią przeważnie na brak apetytu, niejednokrotnie nawet odczuwają lęk przed jedzeniem. Dlatego rozpoczynając kurację tuczącą często trzeba zaczynać od podawania bardzo niewielkich porcji, by przyzwyczaić chorego do obfitego jedzenia. Trzeba przy tym pamiętać, aby pokarmy były raczej wysokokaloryczne, a miały małą objętość. Niezmiernie ważne jest ścisłe przestrzeganie pór posiłków. Najlepsze wyniki daje kuracja, gdy liczba posiłków w ciągu dnia wynosi 5 do 6. Pożywienie powinno być smaczne i estetycznie podane — przyczynia się to bowiem do pobudzenia apetytu. Nie wolno też nigdy zmuszać chorego do jedzenia potraw, których nie lubi, które mu nie smakują: nie odniosą one pożądanego skutku, mogą natomiast zrazić do kontynuowania kuracji.
Niezmiernie ważne jest jak największe urozmaicenie pożywienia. Należy zwrócić uwagę na dobieranie takich potraw, które będą działały pobudzająco na apetyt: intensywne wywary jarzynowe i jarzynowo-mięsne, potrawy doprawione przyprawami smakowymi, ostre sosy, ryby wędzone, zakąski, a zwłaszcza śledź, naturalne soki owocowe i warzywne, czasem nawet desery z dodatkiem wina czy koniaku. Przed posiłkiem nie należy podawać napojów — natomiast wskazane jest picie podczas spożywania posiłków (naturalne soki owocowe, warzywne, mleko, wody mineralne).
Jeśli nie ma przeciwwskazań lekarskich dotyczących eliminowania niektórych potraw czy produktów, czy też wskazówek dotyczących zaleceń stosowania oszczędzającego systemu żywienia, wówczas w diecie tuczącej wykorzystujemy wszelkie artykuły spożywcze. W takich przypadkach również stosujemy wszelkie znane techniki przygotowywania potraw pamiętając zawsze, że pokarmy powinny być wysokokaloryczne, a o małej objętości. Wskazane jest w związku z tym obfite stosowanie tłuszczów (śmietanka, żółtka, masło, oleje roślinne). Najlepiej jest je podawać w postaci ciast, deserów, sosów oraz napojów.
Zupy powinny być bardzo esencjonalne, przygotowywane na mocnych wywarach, zaprawiane śmietanką lub żółtkiem, smaczne, wzbogacane zawsze dodatkiem usiekanej zieleniny. Podawać je należy w niewielkiej objętości.
Mięsa i ryby podajemy najczęściej smażone, po angielsku (jeśli chory je lubi) lub z rusztu; do mięs tłustych konieczne jest dodawanie ostrych lub kwaśnych dodatków (chrzan, cytryna, kabul, musztarda, sosy z dodatkiem ostrych lub aromatycznych przypraw smakowych).
Duże usługi w tej diecie oddają jaja w rozmaitych postaciach używane nie tylko do zaprawiania sosów, zup, deserów czy warzyw, ale również jako samodzielne potrawy i składniki wielu potraw, np. sałatek czy drugich dań obiadowych. Nieodzownym dodatkiem do potraw mięsnych, rybnych i z jaj są zawsze warzywa, przyrządzane różnorodnie: warzywa’ gotowane (polane masłem i posypane bułeczką), duszone, smażone, sałatki z majonezem i surówki. Oprócz surówek kładziemy duży nacisk na podawanie do mięs takich dodatków, jak kluski kładzione, krajane, makarony, łazanki, kluski francuskie, ptysiowe, kasze na sypko czy ziemniaki. Te ostatnie można przygotowywać w postaci frytek, pieczone z dodatkiem tłuszczu lub gotowane podawane „z wody” z masłem, duszone czy też przyrządzać puree z mlekiem lub śmietanką.
Dużą rolę odgrywają desery, które można podawać nie tylko na zakończenie obiadu. Miłe będą widziane również na podwieczorek lub drugie śniadanie. Bogaty asortyment deserów znanych w kuchni polskiej umożliwi stosowanie szerokiego urozmaicenia diety. Nie należy lekceważyć potraw takich, jak zapiekanki z kasz, klusek, budynie, kulebiaki, pierożki itp., które dzięki wysokiej wartości kalorycznej działają wyraźnie tucząco. Można je przyrządzać zarówno na słodko, jak na słono. Są bardzo zalecane, stanowić mogą samodzielne pełnowartościowe pod względem zawartości białek potrawy nie tylko kolacyjne. Stanowić mogą bowiem również doskonałe drugie danie obiadowe — wymagające tylko koniecznie dodatku w postaci surówki — a czasem i odpowiedniego sosu.
Dieta tucząca spełni pokładane w niej nadzieje wówczas, gdy nie zniechęci chorego swą monotonią. Dlatego jadłospisy muszą być niezmiernie urozmaicone, planowane z rozwagą. Nie należy zbyt często powtarzać tych
samych ani podobnych zestawów i przy każdym posiłku powinniśmy zwracać uwagę na zróżnicowanie ich pod względem smaku, zapachu, barwy i konsystencji. Duży wpływ na prawidłowe przyswojenie posiłków ma wygląd potraw, sposób ich podania i estetyka pomieszczenia przeznaczonego na jadalnię. Estetyczny sposób podania i nakrycia stołu jest też jednym z nader poważnych czynników odgrywających wpływ na powodzenie kuracji tuczącej.
Przy przeprowadzaniu kuracji tuczącej duże znaczenie ma uregulowany tryb życia i unikanie napięć nerwowych.
Jadłospisy przykładowe
1. Pierwsze śniadanie: herbata z mlekiem, plasterek polędwicy, twarożek ze śmietanką, z rzodkwią i papryką, masło, pieczywo.
Drugie śniadanie: sok surówkowy owocowy, mleczko karmelowe, ciasto drożdżowe.
Obiad: zupa cytrynowa z łazankami, befsztyk z cebulą, frytki, kalafior, surówka z pomidorów; krem truskawkowy.
Podwieczorek: śmietanka, biszkopt.
Kolacja: omlet z 1 jaja z groszkiem, pieczywo, masło, herbata.
Przed snem: owoce.
2. Pierwsze śniadanie: kawa ze śmietanką, jaja sadzone, sałatka z papryki, pieczywo, masło.
Drugie śniadanie: śledź, pieczywo, masło, herbata.
Obiad: barszcz czerwony, kruche paluszki, wątróbka cielęca saute, kasza krakowska zacierana, zielona sałata ze śmietaną, z rzodkiewkami; gruszki w sosie szodonowym.
Podwieczorek: krem waniliowy, kawa, herbatniki.
Kolacja: sałatka jarzynowa z majonezem, szynka, herbata, pieczywo, masło.
Przed snem: zsiadłe mleko.
3. Pierwsze śniadanie: manna na mleku, pieczywo, masło, ser żółty.
Drugie śniadanie: ryba wędzona (pikling), ogórek, pieczywo, masło, herbata.
Obiad: zupa pomidorowa z ryżem; schab pieczony, ziemniaki pieczone, pory gotowane, surówka z czerwonej kapusty; bita śmietanka z konfiturą z wiśni.
Podwieczorek: kakao, ciasto drożdżowe.
Kolacja: naleśniki z serem, polane śmietanką, sok jarzynowo-owocowy.
Przed snem: owoce.
